Жәкішевті жоғары жақтан босату туралы шешім шыққанға дейін оны сот жібермейді - Жовтис

Алматы. 17 қыркүйек. ҚазТАГ - Толқын Тәшімов. «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК »АҚ-ның экс-басшысы Мұхтар Жәкішевті босату туралы жоғарыдан шешім қабылданғанға дейін оны сот жібермейді», - деді, заңгер, құқық қорғаушы, Адам құқықтары мен заңдылықтың сақталуы бойынша қазақстандық халықаралық бюросының  директоры Евгений Жовтис.
«Бірақ сот қасарысып отырған жоқ (Жәкішевті мерзімінен бұрын шартты түрде босату (ШТМББ) туралы өтінішті мақұлдауға - ҚазТАГ). Ол мұнда ештеңе шешпейді. Біздің еліміздегі саяси болмыс пен билік жүйесімен таныс кез-келген адамға бұл заңды емес, саяси шешім екені белгілі. Жәкішевті саяси пирамиданың жоғарғы жағында босату туралы шешім болмаса, оны сот босатпайды », - деді Жовтис ҚазТАГ-қа берген сұхбатында Өскемен қаласындағы Шығыс Қазақстан облыстық сотында Жәкішевке қатысты ШТМББ жөніндегі аппеляция қабылданбаған жағдайға берген түсініктемесінде.
Судья ол жақта залал өтелмегені туралы бірдеңе айтты », - деп еске салды сарапшы.
«Айта кетерлігі, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2015 жылғы «Жазаны өтеуден шартты түрде мерзімінен бұрын босатудың, жазаның өтелмеген бөлігін жазаның неғұрлым жеңіл түрімен алмастырудың және тағайындалған жазаның мерзімін қысқартудың сот практикасы туралы» осындай нормативтік қаулысы бар.
Онда 10-тармақта: «Егер қылмыспен келтірілген зиян (материалдық залал және материалдық емес залал) азаматтық сот ісінде сотталушының еңбекке жарамсыздығы немесе жұмысқа орналасуына кедергі келтіретін ауруы сияқты объективті себептерге байланысты өтелмеген жағдайда т.б., сот шартты түрде мерзімінен бұрын босатудан немесе жазаның өтелмеген бөлігін жазаның неғұрлым жеңіл түрімен алмастырудан бас тартуға құқылы емес.
Айта кету керек, спикер жұмыстан жалтарған болған жағдайда да, бұл фактілер басқа жағдайлармен қатар шартты түрде мерзімінен бұрын босатуға кедергі бола алмайды, болуы мүмкін ғана деді.
«Жәкішевтің басқа жағдайлары жоқ, денсаулығына байланысты қандай жұмастан жалтарады бар? Мүгедектіктің 3-ші дәрежесі сізге жұмыс істеуге мүмкіндік береді, судья айтқандай, түрмеде қандай жұмыс бар және Жәкішев оған Т100 млр-тық шығын мойнына салып қойса, оны осы түрмеде қандай жұмыспен өтемек? », - дейді Жовтис.
Мысалды алыстан іздемей-ақ қояйық, мен 2011 жылдың басында және ортасында маған екі рет мерзімінен бұрын шартты түрде босатудан бас тартты, бірақ менде ешқандай шығындар болған жоқ және зардап шеккендерден қарсылықтар болған жоқ. Бірақ сот менің түзету жолына түспегенімді екі рет жазды », - деп мысқылдады агенттік сұхбатшысы.
Судьялардың объективтілігін немесе объективті еместігін куәландыратын шартты түрде мерзімінен бұрын босату туралы сот шешімдерінің статистикасын келтіре аласыз ба деген сұраққа, спикер «мұндай статистика жоқ деп жауап берді, бірақ ол болу үшін арнайы зерттеу жүргізу керек, ал фактілер жеткілікті»
«Біржақтылық пен таңдаушылық бар. Айыпталушылар бұрынғы лауазымды адамдар немесе ауқатты адамдар болған кездегі сот шешімдерінің бірқатарына қараңыз. Мұнда оларға және қарапайым адамдарға деген көзқарастардың айырмашылығы көбінесе көзбен көрінеді. Дәл сол жағдайларда біреулер ондаған жылға бас бостандығынан айырылып жатса, ал екіншісі - шартты жазамен немесе айыппұлмен босатылуы мүмкін », - деп атап өтті Жовтис.
Айыпталушы жоғары лауазымды шенеуніктер мен ірі кәсіпкерлер болған жерде шешімдер сотта емес, жоғары кеңселерде қабылданады деп болжауға болады.
«Мұны олардың алдын-ала тергеу сатысында оған қалай қарайтынын, оларды тергеу изоляторына (тергеу изоляторына - ҚазТАГ) жібергенін немесе үй қамауынан байқауға болады. Бұл мәселе үкіметтік ақпарат құралдарында қалай жария етілген. Егер президент немесе бас прокурор немесе жоғары тұрған басқа біреу, немесе тергеу органдарынан біреуі «қылмыскер» туралы бірдеңе айтқан болса, «қаскөйлііктері» туралы бірдеңе айтты дегенше бәрі құрыды деңіз. Көптеген жағдайларда таптап тастайды», - деді агенттік сұхбатшысы.
Сонымен қатар, спикер атап өткендей, мерзімінен бұрын шартты түрде босату және жазаны жеңілірек жазамен ауыстыру, яғни бостандыққа шығу мүмкіндігі әрқашан сыбайлас жемқорлықпен ұштасқан процедура болған.
«Бұған дейін мекеме әкімшілігі өтініш білдірген, және ол прокуратура және сотпен «үлестес» болған. Қазір сотталушының өзі сотқа жүгінеді, бірақ мекеме әкімшілігі өтініш жазып, сотта өтінішті қолдайды немесе қолдамайды. Әр түрлі органдарда осындай өтініштерді «қаржылық қолдау» процедуралары жақсы дамыған. Әрине, бұл туралы ашық айтатындар жоқтың қасы, өйткені сотталғандар мен олардың туыстары, бастысы, олар шықса дейді, бірақ бейресми түрде олар тарифтер мен процедуралар туралы айтып бере алады.
Сондықтан оны дәлелдеу қиын, бірақ сотталғандар мен олардың туыстары арасындағы осындай әңгімелер - бұл елдің барлық аймақтарында бар. Бірақ бұл жерде саясат жоқ, және ол қай жерде болса, оларды ақшамен ғана және билік басындағылардың пікірі бойынша емес, өте жоғары деңгейде шешеді», - деп қорытындылады Жовтис.
Еске сала кетейік, 10 қыркүйекте Өскемен қаласындағы Шығыс Қазақстан облыстық сотында «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК »АҚ бұрынғы басшысы Мұхтар Жәкішевтің шартты түрде мерзімінен бұрын босату туралы іс бойынша аппеляциялық шағым қанағаттандырылмағандығы туралы хабарланған болатын.
«Шығыс Қазақстан облысы Семей қаласының 2019 жылғы 24 шілдедегі № 2 сотының Жәкішев Мұхтар Еркінұлына қатысты шешімі өзгеріссіз қалды», - деп хабарлады сейсенбіде Шығыс Қазақстан облыстық сотының апелляциялық алқасының судьясы Мирхат Құрманов.