Суға батқан банктерге көмек көрсету болашақ зейнеткерлердің есебінен жасалатын болды (түзетумен)

Алматы. 15 мамыр. ҚазТАГ - Сергей Зелепухин. Мемлекет және онымен бірге Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі де бұрынғы қателіктерін қайтадан жалғастыруда. Ұлттық қорды басқару жөніндегі кеңес зейнетақылық ақшалармен банкті қолдауға шешім қабылдады. Дегенмен, өткен жылдардағы тәжірибелерге қарағанда, осы қаражаттардың кем дегенде бір бөлігін қайтару үлкен күмән тудырады.

Тағы да БЖЗҚ?

Мемлекет қайтадан қазақстандық банктерге Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорынан (БЖЗҚ) қаражат бөлу туралы шешім қабылдады, деп Ұлттық банктің басшысы Данияр Ақышев мәлімдеді.
«Қаржыландыруды кеңейтудің екінші элементі - облигациялық бағдарлама, біз оны 2018 жылы бастауды жоспарлап отырмыз. Бұл банктердің қаржы құралдарына және корпоративтік Қазақстандық эмитенттерге БЖЗҚ-дан инвестициялауды қарастырады.
Біз шамамен 200 млрд. теңге күтеміз. Мұндай шешімдерді Ұлттық қорды басқару жөніндегі кеңес қабылдап, бұл сома салынды», - деді ол 4 мамырда Сенатта парламенттік тыңдауларда сөйлеген сөзінде.
Банк секторының қаржы құралдарын сатып алу үшін БЖЗҚ-дан тағы Т200 миллиард бөлгеннен кейін қанша инвестиция салынғанын және зейнетақы қорларынан барлығы қанша салынатынын есептеудің уақыты келді?
Қордың мәліметтері бойынша, ағымдағы жылдың 1 сәуірінде банктердің қаржы құралдарына салынған зейнетақы қорларының көлемі 1552,43 млрд. теңгеге жетті, бұл зейнетақы активтерінің инвестициялық портфелінің 20% -ына тең болды.
Оның ішінде 323,23 млрд. теңге екінші деңгейдегі қазақстандық банктердегі салымдарға және 1229,2 млрд. теңге банк облигацияларына, сәйкесінше зейнетақы активтерінің инвестициялық портфелінің - 4,05% -ға және 15,41% -ы сай келді.
Осылайша, егер банктердің қаржы құралдарына тағы бір T200 млрд инвестицияланатын болса, БЖЗҚ қорларының төрттен бір бөлігінің тағдыры орта банкке, оның ішінде «Qazaq bank», «Астана Банкі» және «Эксимбанк» арасында болған соңғы оқиғаларды ескерсек, банк секторындағы жағдайға байланысты болатыны онша қуантпайды.
Егер Ұлттық Банктің басшысын екінші деңгейдегі ЕДБ-да несие портфелінің жартысынан көбі проблемалы қарыздар деп тануын ескерсеңіз, онда дабыл қағудың уақыты келді.
«Орташа банктер акционерлерге қатысты тұлғаларды және материалдық емес кепілдерге де несиелерді беруді белсенді түрде жүзеге асырып, либералды несие беру саясатын жүргізді.
Осындай несиелендіру саясатының нәтижесінде орта банктер үлкен қаржылық проблемаларға тап болды. Нашар заемдардың орташа үлесі 70% құрады», - деді Д. Ақышев Сенатта өткен парламенттік тыңдауларда.
Қаржылық реттеуші жетекшісінің осындай ашық мойындауының аясында банктерге зейнетақы ақшасы неге бөлінетіні түсінікті: экономиканың нақты секторын несиелендіруді ұлғайту үшін емес, ең алдымен жекелеген ЕДБ капиталындағы тесіктерді жамау үшін. Және қайсысы екенін болжау оңай болады.

Және тағы да сол тырмаға ма?

Зейнетақы ақшасын екінші деңгейдегі банктерге бөлу күтілетін схема да өте қызықты. Д. Ақышев бұл туралы парламент сенатында өткен парламенттік тыңдауларда да айтты. «Мен мұнда БЖЗҚ-ның ресурстары банктерге ашық емес негізде бөлінген кездегі тәжірибені қалпына келтірмейтіндігімізді атап көрсеткім келеді.
Біз бес жылға банктік облигацияларды сатып алу арқылы нарықтық жағдайда қаржыландыруды жоспарлап отырмыз. Бірақ БЖЗҚ-ның тәуекелдерін қорғау үшін, біз осы облигацияларға БЖЗҚ қаражаты әр облигация шығарылымының көлемінің 50% -нан аспайтын мөлшерде ғана инвестицияланатын болады деп есептейміз. Яғни, біз БЖЗҚ-ның ақшасына келмей тұрып, банк (...) нарықтың ақшасын тарта алатындығын дәлелдеуі керек», - деп түсіндірді Ұлттық банк басшысы.
Дегенмен, егер Д. Ақышев бұл схема зейнетақы қорларының қайтарылмау қаупін жояды деп санаса, бұл, ең алдымен, үлкен қателік, ал екіншіден - қоғамды қасақана жаңылыстыру. Ақыр аяғында, банктердің акционерлеріне өтірік компаниялар немесе жеке тұлғалар арқылы одан кейін БЖЗҚ-дан қаражат алу мүмкіндігін алу үшін ЕДБ облигацияларын сатып алуға кім кедергі келтіреді,?
Және ешкім кепілдеме бермейді, тіпті реттеуші де, бұл қаражаттар толық және уақытында қайтарылатындығына кепілдік бере алмайды.
Зейнетақы ақшасын қайтармау мүмкіндігі БТА Банкі, Альянс Банкі және Темірбанк міндеттемелерін қайта құрылымдау кезінде, сондай-ақ жекелеген ЕДБ-ғы ағымдағы жағдайдың қалай болғанын көрсетеді.
Бір қызығы, қазіргі уақытқа дейін 2009-2011 жылдардағы «БТА» , «Альянс Банк» және «Темірбанк» міндеттемелері бойынша дефолттан және кейінгі қайта құрылымдау нәтижесінде жеке зейнетақы қорлары қанша жоғалтқанын ешкім де толықтай сенімді сандарды айта алмайды.
Сондықтан, Ұлттық банкте «50-50» схемасы бойынша зейнетақы қорларының қайтарылмау тәуекелдерін алып тастайды деп ойласа, бұл іс жүзінде ондай болмайтыны айдан анық. Осылайша, банктердің балансындағы тесіктерді зейнетақы қорларының есебінен жамауды бұрынғы тырманы тағы басып отырумен салыстырудан басқа амал жоқ.
Жалпы алғанда, неге суға батып бара жатқан банктердің ісі болашақ зейнеткерлер үшін мәселе болуы керек? Ал ең маңызды мәселе: егер БЖЗҚ-дан банктерге бөлінген қаражаттар қайтарылмайтын болса, кім жауап береді?